10 vargje kyç mbi mishërimin

Ky artikull është pjesë e serisë Vargjet kyç të Biblës.

Perëndia u bë njeri

Lexo rreth kremtimit të Perëndisë dhe mahnitu edhe njëherë nga plani i Tij shpengues për njerëzimin, me këto vargje dhe komente nga Bibla e Studimit ESV, dhe lëre zemrën të mahnitet nga plani i përsosur i Perëndisë për të çliruar popullin e Tij.

“Fjala” është vazhdimi i fjalëve hyrëse të prologut te Gjoni 1:1. “U bë mish” nuk nënkupton që Fjala ndaloi së qeni Perëndi; por, Fjala, që ishte Perëndi, mori gjithashtu formën njerëzore (krahaso me Filipianëve 2:6–7). Kjo është ngjarja më fantastike e të gjithë historisë: i përjetshmi, i plotfuqishmi, i shenjti në pafundësi, Biri i Perëndisë mori një natyrë njerëzore dhe jetoi midis njerëzimit si dikush që ishte edhe Perëndi edhe njeri njëkohësisht, në një person të vetëm. “Banoi ndër ne” nënkupton fjalë për fjalë “ngriti çadrën e tij” (gr. skenoo), një përshkrim për qëndrimin e Perëndisë midis izraelitëve në tabernakull (krahaso me Eksodi 25:8–9; 33:7). Në të shkuarën, Perëndia e kishte shfaqur praninë e Tij mes popullit të Tij në tabernakull dhe në tempull. Tani Perëndia merr vendbanim midis popullit të Tij në Fjalën e mishëruar, Jezus Krishtin (krahaso me Gjoni 1:17). Kështu, ardhja e Krishtit përmbush simbolikën e Dhiatës së Vjetër për qëndrimin e Perëndisë me njeriun në tabernakull dhe tempull. Më vonë, përmes Frymës së Shenjtë, Krishti do të bëjë tempull kishën (1 e Korintasve 3:16) dhe trupin e krishterë (1 e Korintasve 6:19). Referencat drejtuar lavdisë së Perëndisë u referohen pasazheve në Dhiatën e Vjetër që rrëfejnë shfaqjen e pranisë dhe lavdisë së Perëndisë në teofani (shfaqjet e Perëndisë), në tabernakull ose në tempull (p.sh., Eksodi 33:22; Numrat 14:10; Ligji i Përtërirë 5:22). Të vetëmlindurit prej Atit, Jezusi është “Biri i Perëndisë”, jo sepse u krijua apo u lind (shih Gjoni 1:3), por në kuptimin e një Biri që është pikërisht si i Ati në të gjitha atributet, dhe në kuptimin e të pasurit një marrëdhënie Atë–Bir me Perëndinë Atë. Fjala greke e nënvizuar “i vetëm”, monogenes, do të thotë “i vetmi në llojin e tij, unik” si në rastin e Isakut, që quhet “i vetmi” bir i Abrahamit te Hebrenjve 11:17 (në kontrast me Ismaelin; krahaso Zanafilla 22:2, 12, 16). Prandaj, “i vetmi” është përkthim më i mirë se “i vetëmlindur” (që u përhap me përdorimin e versionit KJV).

“Së lashti” këtu bie në kontrast me “në këto ditët e fundit” te Hebrenjve 1:2. Dy fjalë të ngjashme greke (polymeros dhe polytropos) theksojnë rastet dhe mënyrat e shumta në të cilat Perëndia ka folur. Kjo e folur ishte përmes profetëve, të cilët në mendimet e judenjve ishin autorët e librave profetikë dhe historikë të Dhiatës së Vjetër (edhe Moisiu dhe Davidi; krahaso me Ligji i Përtërirë 18:15; Veprat 1:16; 3:22; 4:25; 7:37; 26:22). “Etërve” janë patriarkët e Dhiatës së Vjetër (krahaso me Hebrenjve 3:9; 8:9), të cilët autori i konsideron si pararendësit shpirtërorë të lexuesve.

Katër pika kontrastesh ndodhin midis Hebrenjve 1:1 dhe Hebrenjve 1:2: koha e zbulesës “së lashti” përkundrejt “në këto ditët e fundit”); mbajtësit e zbulesës (“profetët” përkundrejt “Birit”); marrësit e zbulesës (“etërit” përkundrejt “ne”); dhe, në mënyrë të nënkuptuar, uniteti i zbulesës së fundit në Birin (krahaso “shumë herë dhe në shumë mënyra” te Hebrenjve 1:1, që nënkupton, se kjo zbulesë e fundit erdhi në një kohë, në një mënyrë, në dhe përmes Birit të Perëndisë). Duke qenë se Perëndia ka folur përfundimisht dhe plotësisht përmes Birit, e meqenëse Dhiata e Re raporton dhe interpreton plotësisht këtë zbulesë të lartë me shkrimin e kësaj Dhiate, kanoni i Shkrimit bëhet i plotë. Nuk ka nevojë për libra të rinj që shpjegojnë atë që Perëndia ka bërë përmes Birit të Tij. Tani besimtarët presin ardhjen e Tij të dytë (Hebrenjve 9:28) dhe qytetin që do të vijë (Hebrenjve 13:14). Jezusi është trashëgimtar i të gjithave (pra, ajo që Ai “trashëgon” nga Ati është gjithë krijimi) përmes virtytit të dinjitetit të Tij si Bir (Hebrenjve 1:4). Paraekzistenca, autoriteti, fuqia dhe hyjnia e plotë e Birit janë të dukshme në rolin e Tij në krijimin e botës; krahaso me Gjoni 1:3, 10; Kolosianëve 1:16.

Një dhuratë e hirit hyjnor për mëkatarët. Ky është personazhi i pamposhtur që marshon në skenën botërore, që merr komandën e hirshme, sipas Isaias 9:4–5 (krahaso me Psalmi 2:7–9; Luka 1:32). Isaia i paraqet ngjarjet si të ishte koha e ardhjes së një fëmije, me pritshmërinë e asaj që Ai do të përmbushë (Isaia 9:7).

Këshilltar i admirueshëm. Një “këshilltar” është personi i aftë të bëjë plane të mençura (Isaia 11:2). Ai është një sundues, mençuria e të cilit është përtej aftësive të pakta njerëzore, ndryshe nga Ashazi inteligjent, por i marrë (krahaso me Isaia 28:29).

Perëndi i plotfuqishëm, një titull i vetë Zotit (Isaia 10:20–21; Ligji i Përtërirë 10:17; Nehemia 9:32; Jeremia 32:18).

Atë i përjetshëm. Këtu, “atë” është një mbrojtës i dashur (krahaso me Isaia 22:21; Jobi 29:16), që është detyra e mbretit ideal dhe është gjithashtu mënyra me të cilën vetë Perëndia tregon kujdes për popullin e Tij (krahaso me Isaia 63:16; Isaia 64:8; Psalmi 103:13). (Që do të thotë se këtu nuk përdoret titulli “Atë” i trinitetit për Mesian, por bëhet portretizimi i Tij si mbret.)

Princ i paqes. Ai është sunduesi, mbretërimi i të cilit do të sjellë paqe, sepse kombet do të mbështeten në vendimet e Tij të drejta për mosmarrëveshjet e tyre (krahaso me Isaia 2:4; 11:6–9; 42:4; 49:7; 52:15). Ky mbret bie në kontrast edhe me mbretin më të mirë të prejardhjes së Davidit, që Juda ka përjetuar deri në këtë pikë, sepse këto tituj tregojnë se ky mbret do të jetë hyjnor. Prandaj kjo nuk mund të jetë referencë për, le të themi, Ezekian (babai i të cilit, Ashazi, ishte mbret në atë kohë), i cili, pavarësisht devotshmërisë së tij të madhe, ishte i gabueshëm (krahaso me Isaian 39:5–8) dhe thjesht njeri.

Perëndia dërgoi Birin e Tij në çastin e duhur në historinë e njerëzimit, kur mbikëqyrja e provanisë së Perëndisë mbi ngjarjet e botës i kishte drejtuar e përgatitur popujt dhe kombet për mishërimin dhe shërbesën e Krishtit, dhe për shpalljen e ungjillit.

Imazhi i birësimit që Pali përdor, ndoshta vjen nga koncepti i Dhiatës së Vjetër, ku Perëndia e quan Izraelin “birin” e Tij dhe e kombinon këtë me idenë romake të birësimit të një djali (zakonisht një njeri i rritur), në mënyrë që ta caktojë atë si trashëgimtarin e gjithë pasurisë familjare.

Perëndia dërgoi Birin e Tij në çastin e duhur në historinë e njerëzimit, kur mbikëqyrja e provanisë së Perëndisë mbi ngjarjet e botës i kishte drejtuar e përgatitur popujt dhe kombet për mishërimin dhe shërbesën e Krishtit, dhe për shpalljen e ungjillit.

Imazhi i birësimit që Pali përdor, ndoshta vjen nga koncepti i Dhiatës së Vjetër, ku Perëndia e quan Izraelin “birin” e Tij dhe e kombinon këtë me idenë romake të birësimit të një djali (zakonisht një njeri i rritur), në mënyrë që ta caktojë atë si trashëgimtarin e gjithë pasurisë familjare.

Pali shpjegon se si nxitjet e tij për të jetuar me perëndishmëri (Titit 3:1–2) bazohen në ungjill. Kjo deklaratë e ungjillit paraqitet në një formulë tradicionale të “konvertimit”—“dikur… por tani”—duke theksuar ndryshimin etik dhe praktik të ndodhur nga hiri.

Mirëdashja dhe mirësia e dashurisë qëndrojnë në kontrast të plotë me përshkrimin e njerëzimit të humbur tek Titit 3:3. Dallimi është për shkak të shfaqjes së Perëndisë, Shpëtimtarit tonë.

Shndërrimi i përshkruar tek Titit 3:3–7 (dikur… por tani”) nuk bazohet në përpjekjet njerëzore. “Ne… dikur ishim robër” (Titit 3:3), por Ai na shpëtoi. Perëndia duhet të veprojë, para se të ndodhë shpëtimi. Shpëtimi nuk vjen përmes veprave, por me larjen e rilindjes dhe ripërtëritjen e Frymës së Shenjtë. Disa e kanë kuptuar këtë duke thënë se pagëzimi (“larja”) sjell shpëtim. Sidoqoftë, në këtë kontekst veprat njerëzore minimizohen qartë (“jo me anë të veprave”) dhe theksi vihet te veprimi dhe iniciativa hyjnore (“ai na shpëtoi”). “Larja” e përshkruar këtu është pastrimi shpirtëror, i cili nga jashtë simbolizohet me pagëzim.

Kjo fushatë mbi armiqtë e Izraelit do të kulmonte me hyrjen triumfuese të mbretit të tij në Jerusalem. Njerëzit thirren të brohorasin mbretin që po vjen. Ai përshkruhet si “i drejtë”, si sundimtari ideal i Psalmit 72. Ai do të sigurojë bekimin e Perëndisë mbi popullin e Tij, duke sjellë kështu “shpëtimin” e tyre. Ai është gjithashtu i përulur (krahaso me Ligjin e Përtërirë 17:18–20), duke lënë të kuptohet se ky mbret është ende i bindur ndaj Mbretit të mbretërve dhe Ai po vjen hipur mbi një gomar, me qëndrimin e dikujt që vjen për të sjellë paqen, jo si standardi ushtarak, që ishte mbi një kalë. Kjo profeci e gjen shkëlqyeshëm homologen e saj në hyrjen triumfuese të Jezusit në Jerusalem, ku Jezusi sinjalizon qartë identitetin e tij mesianik. Ky varg citohet drejtpërdrejt te Mateu 21:5 dhe Gjoni 12:15, por të dy ungjilltarët e shkurtojnë citimin. Ndërsa Jezusi hyn në Jerusalem, vepra e Tij s’është përmbushur akoma.

Këtu është përmbledhja më e famshme e ungjillit në të gjithë Biblën. “Sepse” bën lidhjen me Gjonin 3:15 dhe shpjegon atë që ka ndodhur për të bërë të mundur që dikush “të ketë jetë të përjetshme” (Gjoni 3:15), domethënë, përmes besimit në Krishtin. Perëndia e deshi aq botën, ishte një deklaratë befasuese në atë kontekst, sepse Dhiata e Vjetër dhe shkrimet e tjera hebraike kishin folur vetëm për dashurinë e Perëndisë për popullin e Tij, Izraelin. Dashuria e Zotit për “botën” bëri të mundur që “kushdo” (Gjoni 3:15) që beson në Krishtin, jo vetëm hebrenjtë, të ketë jetë të përjetshme. Dashuria e Perëndisë për botën nuk ishte thjesht një ndjenjë, por çoi në një veprim specifik: ai dha Birin e Tij të vetëm, që Gjoni e shpjegon diku tjetër si dërgimin e Tij në tokë si njeri (Gjoni 3:17) që të vuajë dhe të vdesë, e në këtë mënyrë të marrë dënimin për mëkatet.

Qëllimi i dhënies së Birit të Tij ishte ta bënte dhuratën e madhe të Perëndisë për jetën e përjetshme, të disponueshëm për këdo—për këdo që beson në të, domethënë për këdo që beson personalisht në Të. “Të mos humbasë” do të thotë të mos humbasësh në gjykimin e përjetësisë, kundrejt të kesh jetë të përjetshme, jetë gëzimi me bollëk dhe bekim të pamasë në praninë e Perëndisë në përjetësi. Ata që “besojnë” në Krishtin e kanë atë “jetë të përjetshme” dhe tashmë i përjetojnë bekimet e saj në kohën e tashme, ende jo plotësisht, por në një masë të konsiderueshme.

Është e jashtëzakonshme që Perëndia Bir do të merrte formën njerëzore (greqisht schema, “pamja e jashtme, forma”, një term ndryshe nga morphe, që përdoret te Filipianëve 2:6–7 për “formën e Perëndisë” dhe “formën e një shërbëtori”) dhe kështu do të hynte në të gjitha peripecitë e një bote të thyer. Por Jezusi shkoi shumë më larg, duke u treguar i bindur (krahaso me Romakëve 5:19) deri në vdekje, madje deri në vdekjen në kryq. Kryqëzimi nuk ishte thjesht një mënyrë e leverdisshme për ekzekutimin e të burgosurve. Ishte poshtërimi më i lartë, një deklaratë publike nga Roma se i kryqëzuari ishte plotësisht i përbuzur. Dhimbja e tmerrshme fizike shumëfishohej nga degradimi dhe poshtërimi. Asnjë formë tjetër vdekjeje, pavarësisht sa e zgjatur apo agonizuese fizikisht, nuk mund të matej me kryqëzimin, që ishte një shkatërrim absolut i personit (shih Mateun 27:35). Ishte kontrasti më i madh ndaj madhështisë hyjnore të Krishtit, që ekziston që para fillimit të kohërave, dhe po ashtu shprehja përfundimtare e bindjes së Krishtit ndaj Atit.

Megjithëse disa pretendojnë se fjala e përkthyer, e virgjër (hebr. ‘almah) i referohet përgjithësisht një “gruaje të re”, ajo në fakt i referohet specifikisht një “vashëze”—një vajzë e re e pamartuar dhe e dëlirë seksualisht, duke pasur kështu virgjërinë si një prej karakteristikave të saj (shih Zanafilla 24:16, 43; Eksodi 2:8, “vajzë”). Kështu, kur përkthyesit e Septuagintës, 200 vite para lindjes së Krishtit, e përkthyen këtu‘almah me parthenos, greqisht (një term specifik për “virgjëreshë”) ata e perceptuan drejt kuptimin e termit hebraisht; dhe kur Mateu e zbatoi këtë profeci për lindjen e Krishtit nga një e virgjër (shih Mateu 1:23), ishte në përputhje me këtë kuptim të mirëvendosur të parthenos (“virgjëreshë”) siç u përdor në Septuagintë dhe nga shkrimtarë të tjerë grekë.

Isaia profetizon më tej se është “e virgjëra” që do t’i vërë fëmijës emrin Emanuel. Dhënia e emrit të një fëmije shpesh i takon nënës në Dhiatën e Vjetër (p.sh., vënia e emrave të patriarkëve te Zanafilla 29:31–30:24; por krahaso dhe Zanafilla 35:18; gjithashtu Gjyqtarët 13:24; 1 e Samuelit 1:20), megjithëse edhe gra të tjera (krahaso me Ruth 4:17) apo edhe babai (Zanafilla 16:15; Gjyqtarët 8:31) mund të përfshihen në dhënien e emrit. Vetë emri Emanuel, “Perëndia me ne”, është mesazh i shenjës. Kaq e madhe është rëndësia e emrit saqë Mateu e përkthen për lexuesit e tij (Mateu 1:23). Emanuel përdoret si një lloj adrese tek Isaia 8:8 (“toka jote, o Emanuel”), dhe si fjali tek Isaia 8:19 (“sepse Perëndia është me ne”). Të thuash se Zoti është “me” dikë ose me një popull do të thotë që Perëndia po i udhëzon dhe i ndihmon ata që të përmbushin thirrjen e tyre (Zanafilla 21:22; Danieli 3:12; Ligji i Përtërirë 2:7; Jozueu 1:5; Psalmi 46:7, 11; Isaia 41:10). Po të ishte kështu, do të kishte një mesazh që i drejtohej pikërisht ose Ashazit të frikësuar ose shtëpisë mbretërore që po shkatërrohej.

Interpretimi i krishterë ndjek Mateun në zbatimin e këtij vargu për lindjen e Jezusit. Sidoqoftë, disa aspekte të profecisë së Isaias lidhen gjithashtu me domethënien e shenjës për vetë kohën e Isaias. Duke qenë kështu, një sërë pyetjesh ngrihen: familjes së kujt i përket virgjëresha dhe si duhet kuptuar statusi i saj martesor? Cila është domethënia e saktë e emrit të fëmijës? A është emër personal apo duhet kuptuar si një titull? Më e rëndësishmja, a i përket përmbushja e kësaj shenje kohës së Isaias apo tregon më tepër (edhe në kohën e tij) një përmbushje shumë më të largët e të plotë? Të krishterët zakonisht u janë përgjigjur këtyre pyetjeve në një nga dy mënyrat.

Disa mendojnë se shenja ka një përmbushje të vetme—shenja tregon së pari dhe ekskluzivisht lindjen e Jezusit si Mesia “më i lartë”. Ata që kanë këtë pikëpamje theksojnë kuptimin e ‘almah vetëm si “e virgjër”, duke përjashtuar kështu çdo përmbushje të “afërt” para lindjes së Jezusit; kjo pikëpamje e kupton “Emanuel” si një titull (si tek Isaia 8:8) dhe jo si një emër personal. Është vënë re gjithashtu se ndryshimi mes “bir” (hebr. ben) tek Isaia 7:14 dhe “djalë” (hebr. na’ar) tek Isaia 7:16, bën më tej dallimin midis fëmijës me lindje të mrekullueshme dhe një referimi të përgjithshëm për një fëmijë mashkull që nuk ka lidhje me premtimin hyjnor. Kjo mundëson ndarjen e referencës për kohën e Isaias (Isaia 7:16–17) nga përmbushja e shpalljes së mrekullueshme për djalin që do të lindte në kohën që do të vinte (vargu 14). Sipas këtij interpretimi, parashikimi i lindjes nga e virgjëra tek Isaia 7:14 është një parashikim i drejtpërdrejtë i një ngjarjeje të dhënë për të ardhmen dhe zbatimi i Mateut për këtë profeci për Jezusin (Mateu 1:20–23) siguron dëshminë e frymëzuar hyjnisht se ekziston një përmbushje e vetme për profecinë e Isaias. Me këtë interpetim, shenja i drejtohet “shtëpisë së Davidit”, duke pohuar qëllimin e Perëndisë për të ruajtur dinastinë e Davidit (në përputhje me premtimet e 2 e Samuelit 7:12–16), në mënyrë që ta çojë misionin e Izraelit në përmbushje të lavdishme (Isaia 9:6–7; 11:1–10). Perëndia do të përdorë çdo mjet për ta bërë këtë, madje edhe mrekulli: ky është një qortim për pikëpamjen mosbesuese dhe laike të Ashazit.

Ata që shohin në këtë shenjë një zbatim më të menjëhershëm tek Ashazi dhe në kohën e tij zakonisht argumentojnë se profecia ka një përmbushje të dyfishtë—një përmbushje të menjëhershme në kohën e Isaias dhe një përmbushje afatgjatë në lindjen e Mesias. Ata që mbajnë këtë pikëpamje argumentojnë se është e natyrshme që emri “Emanuel” të kuptohet në përmbushje të dyfishtë, pasi dy “bij” të tjerë kryejnë role të ngjashme simbolike në kontekst (krahaso me Isaia 7:3; 8:3–4). Ata argumentojnë më tej se interpretimi i vetë profetit për shenjën tek Isaia 7:16–17 aplikohet drejtpërdrejt në kohën e Ashazit. Duhet vënë re se ky kuptim i tekstit nuk zvogëlon në asnjë mënyrë pohimin e Mateut për ngjizjen e mbinatyrshme dhe lindjen e Jezusit nga virgjëresha (krahaso gjithashtu me Luka 1:34–35). Edhe nëse profecia përfshin një zbatim të menjëhershëm në kohën e Ashazit, profecia nuk do të jetë përmbushur plotësisht nga lindja e dikujt si Maher-shalal-hash-baz (Isaia 8:1, 3) ose nga Ezekia, siç sugjerojnë disa, sepse Isaia 9:6 profetizon lindjen e një djali, emri i të cilit do të jetë “Këshilltar i admirueshëm, Perëndi i plotfuqishëm, Atë i përjetshëm, Princ i paqes”—një deklaratë që mund të vlente vetëm për Mesian nga pasardhja e Davidit.

Mbi këtë kuptim, profecia e Isaias 7:14 parashikon lindjen e Emanuelit, e cila u përmbush pjesërisht në kohën e Isaias, por plotësisht dhe përfundimisht në personin e Jezu Krishtit. Interpretues të besueshëm mund të gjenden në të dyja anët e këtij debate. Ndaj nuk duhet të harrojmë ato të vërteta mbi të cilat bien dakord të gjithë: profeti flet me autoritet për Perëndinë; Ashazi dhe shtëpia e tij qëndrojnë nën gjykim; shenja profetike përball drejtpërdrejt dështimet e kohës së Ashazit; përmbushja e profecisë vjen përmes ndërhyrjes së drejtpërdrejtë hyjnore në historinë njerëzore; dhe shenja gjen përmbushjen e saj të fundit në lindjen Jezusit Mesia nga e virgjëra, i Cili është fjalë për fjalë “Perëndia me ne”.