10 vargje kyç mbi urtësinë dhe dallimin

Ky artikull është pjesë e serisë Vargjet kyç të Biblës.

Ky është parimi kryesor i librit: kërkimi i urtësisë fillon me frikën e Zotit (Psalmi 9:10 dhe Psalmi 111:10: “Frika e ZOTIT është fillimi i urtësisë”). Fjalët “njohje” dhe “urtësi” janë të lidhura ngushtë me njëra-tjetrën te libri i Fjalëve të Urta: fjala “njohje” do të thotë të kuptosh si duhet që ne vetë dhe bota jemi krijesa të Perëndisë së plotfuqishëm dhe të dashur, ndërsa “urtësia” është aftësia e fituar për të vënë në praktikë njohurinë e marrë, ose ndryshe “aftësia në artin e të jetuarit me perëndishmëri”. Për më shumë rreth frikës së Zotit shih Veprat 5:5; 9:31; Romakëve 3:18; Filipianëve 2:12-13; 1 e Pjetrit 1:17; 1 e Gjonit 4:18. Arsyeja pse frika e Zotit është fillimi i njohjes dhe gjithashtu i urtësisë, është sepse jeta morale nis me nderim dhe përulje para Krijuesit dhe Shpenguesit. Ideja e kërkimit të njohurisë e vendos urtësinë biblike në kontekstin e gjerë të kërkimit të së vërtetës të Lindjes së Afërt në lashtësi, dhe një varg i tillë gjithashtu e vlerëson një kërkim të tillë si të arsyeshëm dhe të mirë. Kjo konfirmon një lloj “zbulese krijuese”, idenë se e vërteta morale dhe teologjike mund të gjendet duke vështruar botën.

Në të njëjtën kohë, bën dallimin midis kërkimit biblik të njohurisë e urtësisë, dhe kulturave përreth, sepse thekson se nënshtrimi ndaj Zotit është thelbësor për marrjen e të kuptuarit të vërtetë (Psalmi 111:10; Fjalët e Urta 9:10). Duke përdorur emrin e besëlidhjes: “ZOTI”, dhe jo emrin e përgjithshëm “Perëndi”, ky varg siguron se e vërteta gjendet përmes Perëndisë së Izraelit. Për më tepër, ky varg thekson se njerëzit e pamend e përçmojnë urtësinë dhe mësimin, duke parashtruar një alternativë midis dy mundësive, urtësisë dhe marrëzisë. Ky kontrast vihet re gjatë gjithë librit, duke vendosur përballë, urtësinë, drejtësinë dhe frikën e Zotit me marrëzinë, ligësinë e përbuzjen.

T’i nënshtrosh Zotit gjykimin tënd do të thotë të ecësh sipas temës kryesore të Fjalëve të Urta që është se frika e Zotit është fillimi i njohjes. Të kesh besim te Zoti është e nevojshme për të përmbushur cilëndo prej mësimeve të mençura të Fjalëve të Urta; të kesh besim te Zoti është e lidhur ngushtë me të pasurit “frikën” e Tij (Fjalët e Urta 1:7; 2:5; Fjalët e Urta 9:10; Fjalët e Urta 15:33; Fjalët e Urta 19:23 etj.). Shprehja “me gjithë zemër” tregon se besimi shkon përtej çdo aprovimi intelektual dhe lidhet me sigurinë e thellë në Perëndinë, një siguri e plotë në kujdesin dhe besnikërinë e Tij ndaj fjalës së Tij. Besimi te Zoti shpjegohet më tej me shprehjen “mos u mbështet në mençurinë tënde”. “Mençuria” e dikujt te Fjalët e Urta i referohet perceptimit që dikush ka për mënyrën e drejtë të të vepruarit. I urti do të veprojë në bazë të asaj që vetë Perëndia deklaron, dhe nuk do të vendosë gjykimin e vet të limituar dhe shpesh të gabuar kundër gjykimit të Tij.

Të drejtosh shtegun e jetës së dikujt do të thotë të përgatisësh një rrugë që e çon vazhdimisht drejt një qëllimi. Te Fjalët e Urta, theksi vendoset në cilësinë morale të shtegut të një personi (këtu bëhet fjalë për “drejtësinë” morale).

Besimtarët duhet të kenë besim të patundur teksa kërkojnë urtësi nga Perëndia i tyre që është i gjithëditur dhe nuk kursehet. Jakobi u drejtohet besimtarëve, që nuk kanë urtësi përballë sfidave. Urtësia, ashtu si në Dhiatën e Vjetër, është mprehtësi e dhënë nga Perëndia lidhur me problemet praktike të jetës dhe ka në qendër Perëndinë. Urtësia vjen përmes lutjes kur i kërkojmë ndihmë Perëndisë. Perëndia jep pa kursim (me bujari “të vendosur”) dhe pa qortuar (Ai nuk do që të hezitojmë për të shkuar tek Ai).

Pali nuk po u thotë të krishterëve të shmangin çdo kontakt me jobesimtarët, por të mos bashkohen me ta në mëkat. Bibla jep parime të përgjithshme për jetën, por ndjekësit e Krishtit duhet të përdorin urtësinë për të dalluar se si t’i aplikojnë këto parime në çështjet konkrete të jetës së tyre. Libri i Fjalëve të Urta ndihmon shumë në këtë drejtim. Një urtësi e tillë mund të përcaktohet si “aftësia e të jetuarit me perëndishmëri”, që duhet dalluar, aplikuar dhe praktikuar siç duhet, për të jetuar një jetë që e kënaq Perëndinë.

Besimi i krishterë nuk është mashtrim frymëror. “I vini në provë frymërat”; influencat e padukshme frymërore që drejtojnë të folurit dhe veprimet e njerëzve mund të “provohen” duke vëzhguar doktrinën dhe sjelljen e tyre, gjithashtu përmes dhuntisë frymërore të dallimit të frymërave (1 e Korintasve 12:10; 14:29). Profetët e rremë janë njerëzit që pretendojnë se flasin nga ana e Perëndisë, por në fakt flasin nën ndikimin e influencave demoniake (1 e Gjonit 4:3-4). Në ditët e sotme të “tolerancës”, dallimi diskriminues mund të konsiderohet si gjykues (“Mos gjykoni” Mateu 7:1). Megjithatë, Jezusi gjithashtu mësoi: “Mos gjykoni sipas pamjes së jashtme, por gjykoni një gjykim të drejtë!” (Gjoni 7:24).

Koha e mbrapshtë në të cilën jetojmë, kërcënon ende ata që i përkasin Krishtit, kështu që ata duhet t’i rezistojnë trysnisë së saj. Jetët e tyre ndryshojnë, ndërsa mendjet e tyre ripërtërihen (kontrast me Romakëve 1:28), kështu janë në gjendje të “dallojnë” vullnetin e Perëndisë. Shprehja “që të provoni” përkthehet nga greqishtja “dokimazo”, që shpesh ka të bëjë me zbulimin e vlerës së diçkaje përmes vënies në praktikë të saj ose testimit përmes praktikës (Luka 14:19; 1 e Korintasve 3:13; 2 e Korintasve 8:22; 1 e Timoteut 3:10).

Këto vargje mund të quhen “historia e dy qyteteve” — vendi i urtësisë (sipas pasazhit të Jakobit 3:13-17) vënë përballë vendit të smirës dhe grindjes. Ai që “vjen nga lart” është “paqësore”, ndërsa ai “tokësor” çon në “trazirë”.

Urtësia për Jakobin nuk tregohet thjesht në intelekt, por edhe në sjellje. Zemërbutësia (greqisht “prautes”, njësoj e përkthyer dhe te Galatasve 5:23) konsiderohej dobësi nga grekët, por Jezusi e vlerësoi si një nga virtytet kryesore të krishtera (Mateu 5:5; 11:29). Zemërbutësia nuk është frikë apo pasivitet, por besim në Perëndinë dhe të qenët i lirë nga ankthi i vetërekomandimit.

Predikimi në Mal, që Jezusi bën, mbyllet me një shëmbëlltyrë teksa Ai i kërkon dëgjuesve të Tij të zgjedhin midis Tij dhe themeleve fetare, duke vendosur kështu një vijë ndarëse midis vetes dhe çdo themeli tjetër të jetës. Prova se dikush është vërtet besimtar është, nëse ai bën atë që Jezusi thotë (Jakobi 1:22-23 dhe Jakobi 2:20-22). Dishepujt që ndërtojnë jetën e tyre në themelin e Jezusit dhe në mesazhin e Tij të mbretërisë së qiellit janë vërtet të urtë, pavarësisht ndryshimit të kulturave apo trendeve fetare.

Kërkesa e parë që Pali bën në lutje është që Perëndia të bëjë të teprojë virtyti thelbësor i dashurisë te të krishterët, e që ky i fundit të shoqërohet me njohuri dhe dallim, që dashuria e filipianëve të shprehet përmes urtësisë në veprim, duke sjellë kështu dobi për të tjerët dhe lavdi për Perëndinë. Ndërsa të krishterët kuptojnë gjithnjë e më shumë se ç’do të thotë të ndjekësh Jezusin, ata do të munden gjithashtu të dallojnë gjërat më të mira. Një bindje e tillë e gëzueshme ndaj Perëndisë do t’u japë atyre sigurinë e të qenët të pastër dhe të panjollë kur Jezusi të kthehet. Kjo nuk nënkupton përsosmëri të menjëhershme frymërore, por ngjashmëri gjithnjë e më të madhe me Krishtin. Mirëpo, fryti i drejtësisë nuk prodhohet përmes fuqisë së vetë besimtarit. Duke qenë se fryti vjen përmes Jezu Krishtit, edhe rezultati i tij do të jetë lavdi dhe adhurim për Perëndinë.

Ndërsa po përmbyll paraqitjen e planit të mrekullueshëm të Perëndisë në historinë e shpëtimit (Romakëve 1-11), Pali shpërthen në adhurim. Urtësia dhe udhët e Perëndisë janë përtej asaj që qeniet njerëzore mund të kuptojnë, prandaj Ai meriton gjithë lavdinë.

Fjalët e Isaias 40:13 na tregojnë se asnjë njeri nuk njeh mendjen e Zotit, përveçse kur Ai zbulon diçka, dhe askush nuk mund të bëhet këshilltar i Tij. Njësoj edhe fjalët madhështore të Jobit 41:11 na kujtojnë se askush nuk i jep asgjë Perëndisë. Në fakt, çdo gjë që njerëzit kanë është dhuratë nga Perëndia (1 e Korintasve 4:7).

Meqenëse të gjitha gjërat vijnë nga Perëndia dhe për Perëndinë, kuptohet që Ai meriton gjithë lavdinë përjetë. Plani shpëtues i Perëndisë i sjell Atij lavdi, nder dhe adhurim përjetë.