Njeriu Mashkull dhe Femër
Përse Perëndia krijoi dy sekse? A mundet që burri dhe gruaja të jetën të barabartë e megjithëkëtë të kenë role të ndryshme?
SHPJEGIME DHE BAZA NGA SHKRIMET
Në kapitullin e mëparshëm vumë re se një aspekt i krijimit të njeriut në përngjasim me Perëndinë, është krijimi i Tij si mashkull dhe femër: “Kështu Perëndia krijoi njeriun sipas shëmbëlltyrës së vet, sipas shëmbëlltyrës së Perëndisë e krijoi; Ai i krijoi mashkull e femër” (Zan. 1:27). E njëjta lidhje mes krijimit sipas shëmbëlltyrës së Perëndisë dhe krijimit si mashkull dhe femër, bëhet tek “Zanafilla” 5:1–2, “Ditën që Perëndia krijoi njeriun, e bëri të ngjashëm me Perëndinë. Ai i krijoi mashkull dhe femër, i bekoi dhe u dha emrin njeri, ditën që u krijuan.”[18]1 Paçka se krijimi i njeriut si mashkull dhe femër nuk është e vetmja mënyrë në të cilën ne jemi në ngjasim me Perëndinë, ky është një aspekt aq i ndjeshëm i krijimit tonë në ngjasim me Perëndinë saqë Shkrimi e përmend atë në po të njëjtin varg në të cilin përshkruan krijimin fillestar të njeriut nga Perëndia. Ne mund të bëjmë një përmbledhje të mënyrave në të cilat krijimi ynë si mashkull dhe femër, përfaqëson diçka të krijimit tonë në shëmbëlltyrën e Perëndisë, siç vijon:
Krijimi i njeriut si mashkull dhe femër shfaq shëmbëlltyrën e Perëndisë në: (1) marrëdhënie harmonike ndërpersonale, (2) barazi në person dhe rëndësi, dhe (3) dallim në rol dhe autoritet.[19]2
A. Marrëdhëniet personale
Perëndia nuk i krijoi qeniet njerëzore që të ishin persona të izoluar, por duke na bërë në shëmbëllimin e Tij, Ai na bëri në një mënyrë të atillë që ne mund të arrijmë unitet ndërpersonal të llojeve të ndryshme në të tëra aspektet e shoqërisë njerëzore. Uniteti ndërpersonal mund të jetë veçanërisht i thellë në familjen njerëzore si dhe gjithashtu në familjen tonë shpirtërore që është kisha. Mes burrit dhe gruas, uniteti ndërpersonal në këtë epokë e gjen shprehjen e tij më të plotë në martesë, ku bashkëshorti dhe bashkëshortja bëhen (nga një anë, dy persona në një: “Për këtë arsye burri do të lërë babanë dhe nënën e vet dhe do të bashkohet me gruan e vet, dhe do të jenë një mish i vetëm” (Zan. 2:24). Ky unitet nuk është vetëm një unitet fizik; është gjithashtu një unitet shpirtëror dhe emocional i një dimensioni të thellë. Një bashkëshort dhe një bashkëshorte të lidhur bashkë në martesë, janë njerëz të cilët “Perëndia i ka bashkuar” (Mat. 19:6). Bashkimi seksual me dikë tjetër nga bashkëshortja apo bashkëshorti yt, është veçanërisht një lloj mëkati skandalizues kundër trupit tënd (1 Kor. 6:16, 18–20), dhe përbrenda martesës, bashkëshortët dhe bashkëshortet nuk kanë më të drejtë ekskluzive mbi trupat e tyre, por i ndajnë ato me bashkëshortin/bashkëshorten e tyre (1 Kor. 7:3–5). Bashkëshortët “duhet t'i duan gratë e tyre si trupat e tyre” (Efe. 5:28). Bashkimi mes bashkëshortit dhe bashkëshortes, nuk është i përkohshëm por jetëgjatë (Mal. 2:14–16; Rom. 7:2), dhe nuk është një marrëdhënie e parëndësishme, por e thellë, e krijuar nga Perëndia me qëllim që ajo të paraqesë marrëdhënien mes Krishtit dhe kishës së Tij (Efe. 5:23–32).
Fakti që Perëndia krijoi dy persona të veçantë njërin mashkull dhe tjetrën femër, e jo thjesht një njeri, është pjesë e të qenurit tonë në shëmbëllimin e Perëndisë për shkak se kjo mund të shikohet të pasqyrojë deri në një farë mase shumësin e personave përbrenda Trinisë. Në vargun përpara atij që tregon për krijimin tonë si mashkull dhe femër, ne shikojmë treguesin e parë të shkoqitur të një shumësie personash përbrenda Perëndisë: “Pastaj Perëndia tha: «Ta bëjmë njeriun sipas shëmbëlltyrës sonë dhe në ngjasim me ne dhe të ushtrojë sundimin e tij”’ (Zan. 1:26). Këtu ka një farë ngjashmërie: ashtu sikurse kishte përbashkësi dhe komunikim si dhe ndarje të lavdisë ndër pjesëtarët e Trinisë përpara se bota të bëhej (shiko Gjoni 17:5, 24, si dhe kapitullin 14 mbi Trininë, më sipër), po kështu Perëndia e bëri Adamin dhe Evën në një mënyrë të atillë që ata do të ndanin dashuri dhe komunikim dhe dhënie të ndërsjellët nderimi ndaj njëri tjetrit në marrëdhënien e tyre ndërpersonale. Sigurisht që një reflektim i tillë i Trinisë do të gjente shprehje në mënyra të ndryshme përbrenda shoqërisë njerëzore, por që padyshim do të ekzistonte që prej fillimit në bashkimin e fortë ndërpersonal martesor.
Ndokush mund të kundërshtonte duke thënë se një prezantim i tillë i shumësisë së personave tek Perëndia, nuk është me të vërtetë i plotë, sepse Perëndia është tre persona në një, ndërkohë që Perëndia krijoi Adamin dhe Evën, si vetëm dy persona në një. Nëse Perëndia synonte për ne që të pasqyronim unitetin ndër-personal në Trini, përse Ai nuk krijoi tre persona e jo dy të cilët të mund të pasqyronin unitetin ndërpersonal ndër pjesëtarët e Trinisë? Së pari, ne duhet ta pranojmë që ky fakt e tregon analogjinë mes martesës si dhe Trinisë, si një analogji jo ekzakte. Së dyti, paçka se ne nuk mund të jemi të sigurt për arsyet përse Perëndia nuk bëri diçka kur Shkrimi nuk i tregon shkoqur këto arsye, ne mund të sugjerojmë dy përgjigje të mundshme: (1) Fakti që Perëndia është tre në një, ndërkohë që Adami dhe Eva ishin vetëm dy në një, mund të jetë një kujtues që shkëlqyeshmëria e Perëndisë Vetë, është shumë më e madhe sesa ajo e jona, e që Ai zotëron një shumësi shumë më të madhe si dhe një unitet shumë herë më të madh nga ajo që ne vetë si krijesa mund të zotërojmë. (2) Paçka se uniteti nuk është ekzaktësisht i njëjti, uniteti në një familje ndërmjet bashkëshortit, gruas dhe fëmijëve, pasqyron gjithashtu deri në një farë mase unitetin ndërpersonal e megjithëkëtë larminë e personave ndër pjesëtarët e Trinisë.
Një kundërshtim i dytë mund të ngrihet nga fakti që Jezusi Vetë nuk qe i martuar, që Pali nuk qe i martuar në kohën që Ai ishte një apostull (apo ndoshta edhe më përpara), dhe se Pali tek “1 Korintasve” 7:1, 7–9 duket se thotë se është më mirë për të krishterët që të mos martohen. Nëse martesa është një pjesë kaq e rëndësishme e pasqyrimit prej nesh të shëmbëlltyrës së Perëndisë, atëherë përse Pali dhe Jezusi nuk u martuan, dhe përse Pali i inkurajon të tjerët që të mos martohen?
Për Jezusin, situata e Tij është e pashoqe, sepse Ai është edhe Perëndi edhe njeri, si dhe Zot sovran mbi të tërë krijimin. Ai nuk është martuar me ndonjë qenie individuale njerëzore, por e ka marrë të tërë kishën për grua (shiko “Efe.” 5:23–32) dhe gëzon me secilin pjesëtar të kishës së Tij një unitet shpirtëror dhe emocional që do të zgjasë në amshim.
Situata me Palin si dhe këshilla e Tij drejtuar të krishterëve të Korintit është disi ndryshe. Atje Pali nuk thotë se është gabim të martohesh (shiko 1 Kor. 7:28, 36), por më tepër e shikon martesën si diçka të mirë, si një e drejtë dhe privilegj nga e cila mund të hiqet dorë për hir të mbretërisë së Perëndisë: “Mendoj, pra, se është mirë për njeriun të jetë kështu siç është... se koha është e shkurtër.... sepse forma e kësaj bote po kalon” (1 Kor. 7:26, 29, 31). Kësisoj, Pali heq dorë nga një mënyrë në të cilën ai mund të pasqyrojë ngjashmërinë me Perëndinë (martesën) me qëllim fuqizimin e mënyrave të tjera në të cilat ai mund të pasqyrojë ngjashmërinë me Perëndisë dhe të shtyjë përpara qëllimet e Perëndisë në botë (konkretisht, në veprën e Tij për kishën). Për shembull, ungjillëzimi dhe dishepullizimi i tij janë menduar si lindja e “fëmijëve shpirtërorë” dhe si ushqimi i tyre në Zotin (shiko 1 Kor. 4:14, ku ai i quan korintasit “fëmijët e mi të dashur”; gjithashtu “Gal.” 4:19; “1 Tim.” 1:2; “Titit” 1:4). Për më tepër, i tërë ndërtimi i kishës qe në vetvete një proces i sjelljes së mijëra njerëzve për të përlëvduar Perëndinë, me reflektimin prej tyre të karakterit të Tij më plotësisht në jetën e tyre. Plus kësaj, ne duhet të kuptojmë se martesa nuk është e vetmja mënyrë në të cilën uniteti dhe larmishmëria e Trinisë mund të pasqyrohet në jetën tonë. Ajo pasqyrohet gjithashtu në bashkimin e besimtarëve në gjirin e kishës, si dhe në një përbashkësi të vërtetë kishe, personash të veçantë (si Pali dhe Jezusi) si dhe ata të cilët janë të martuar, mund të kenë marrëdhënie ndërpersonale të cilat pasqyrojnë natyrën e Trinisë. Për rrjedhojë, ndërtimi i kishës dhe shtimi i unitetit dhe pastërtisë, promovojnë gjithashtu reflektimin e karakterit të Perëndisë në botë.
B. Barazueshmëria në person dhe rëndësi
Ashtu sikurse pjesëtarët e Trinisë janë të barabartë për sa i takon rëndësisë së tyre si dhe ekzistencës së tyre të plotë si persona të veçantë (shiko kapitullin 14 më lart), po kështu burrat dhe gratë janë krijuar nga Perëndia për të qenë të barabartë në rëndësinë dhe personin e tyre. Kur Perëndia krijoi njeriun, Ai krijoi si “mashkull ashtu edhe femër” në shëmbëllimin e Tij (Zan. 1:27; 5:1–2). Burrat dhe gratë janë bërë të njëllojtë në ngjasim me Perëndinë dhe si burrat ashtu edhe gratë pasqyrojnë karakterin e Perëndisë në jetën e tyre. Kjo do të thotë se ne duhet të shikojmë aspekte të karakterit të Perëndisë të pasqyruara në jetën e njëri-tjetrit. Po të jetonim në një shoqëri të përbërë nga vetëm të krishterë apo një shoqëri e cila përbëhet nga vetëm të krishtera, ne nuk do të përftonim një pamje po kaq të plotë të karakterit të Perëndisë sa ç’përftojmë kur shikojmë si burra ashtu edhe gra të perëndishme në aspektet e tyre plotësuese të njëri-tjetrit e të cilat pasqyrojnë së bashku bukurinë e karakterit të Perëndisë.
Por nëse jemi të barabartë në përngjasimin me Perëndinë, atëherë disa burra dhe gra të caktuara janë po ashtu njëlloj të rëndësishëm për Perëndinë, si dhe njëlloj të çmueshëm për Të. Përpara Tij, për gjithë përjetësinë, ne kemi vlerë të barabartë. Fakti që si burrat ashtu edhe gratë, Shkrimi thotë se janë bërë “në shëmbëllimin e Perëndisë” duhet të përjashtojë të tëra ndjenjat e krenarisë apo inferioritetit si dhe çfarëdo ideje që njëri seks është “më i mirë” apo “më i keq” sesa tjetri. Në veçanti, në kontrast me shumë kultura dhe fe jo të krishtera, askush nuk duhet të ndjehet krenar apo superior për shkak se është burrë, e askush nuk duhet të ndjehet i zhgënjyer apo inferior për shkak se është grua.[20]3 Nëse Perëndia na mendon si të barabartë në vlerë, atëherë kjo e zgjidh çështjen, sepse vlerësimi i Perëndisë është standardi i vërtetë i vlerave personale për gjithë përjetësinë.
Kur tek “1 Korintasve” 11:7 Pali thotë: “Burri nuk duhet të mbulojë kryet, sepse është shëmbëllimi dhe lavdia e Perëndisë, kurse gruaja është lavdia e burrit,” ai nuk po mohon që gruaja u krijua në përngjasim me Perëndinë. Ai thjesht po thotë se ka ndryshime të qëndrueshme mes burrave dhe grave, të cilat duhet të pasqyrohen në mënyrën se si ata vishen dhe veprojnë në grigjat e mbledhura. Një prej këtyre dallimeve, është që burri është në marrëdhënie me gruan, ka një rol të veçantë në përfaqësimin e Perëndisë apo në tregimin se si është Ai, dhe gratë në atë marrëdhënie tregojnë shkëlqyeshmërinë e burrit nga i cili ajo u krijua. Megjithëkëtë, në të dyja rastet, Pali vazhdon të theksojë pavarësinë e tyre (shiko vgj. 11–12).
Barasvlershmëria jonë si persona përpara Perëndisë, si reflektim i personave në Trini, duhet t’i shtyjë natyrshëm burrat dhe gratë që ta nderojnë njëri tjetrin. “Fjalët e Urta” 31 është një ilustrim i bukur i nderimit që i bëhet një gruaje të perëndishme:
Kush do të gjejë një grua të virtytshme?
Vlera e saj është shumë më e madhe nga ajo e margaritarëve....
Bijtë e saj ngrihen dhe e shpallin të lume;
edhe burri i saj e lëvdon duke thënë:
«Shumë bija kanë bërë gjëra të mëdha,
por ti i tejkalon të gjitha ato».
Hiri është i rremë dhe bukuria është e kotë,
por gruaja që ka frikë nga Zoti do të lëvdohet. (“F. e U.” 31:10, 28–30)
Po kështu, Pjetri u thotë bashkëshortëve se duhet t’i “japin nder” grave të tyre (1 Pjetrit 3:7), dhe Pali thekson: “Por në Zotin as burri s'është pa gruan, as gruaja pa burrin; sepse sikurse gruaja vjen nga burri, ashtu edhe burri vjen nëpërmjet gruas” (1 Kor. 11:11, 12). Si burrat ashtu edhe gratë janë njëlloj të rëndësishëm; të dy varen nga njëri tjetri, dhe të dy e meritojnë të respektohen.
Barazueshmëria në person me të cilën burrat dhe gratë u krijuan, është theksuar në një mënyrë të re në kishën e besëlidhjes së re. Në ditën e Rrëshajave, ne shikojmë plotësimin e profecisë së Joelit, në të cilën Perëndia premton:
“Unë do të përhap nga Fryma im mbi çdo mish;
dhe bijtë tuaj e bijat tuaja do të profetizojnë
... Në ato ditë do të përhap nga Fryma im
mbi shërbëtorët e mi dhe mbi shërbëtoret e mia
dhe do të profetizojnë.” (Veprat 2:17–18; duke cituar “Joelin” 2:28–29)
Fryma e Shenjtë është derdhur me fuqi të re në kishë, dhe si burrave, ashtu edhe grave u janë dhënë dhurata për të shërbyer në mënyra mbresëlënëse. Dhuratat shpirtërore ujanë shpërndarë të tërë burrave dhe grave, duke filluar në ditën e Rrëshajave dhe duke vazhduar përgjatë gjithë historisë së kishës. Pali e konsideron çdo të krishterë, pjesëtar të çmuar të trupit të Krishtit, sepse “secilit i jepet shfaqja e Frymës për dobinë e përbashkët” (1 Kor. 12:7). Pasi përmend një sërë dhuntish, ai thotë: “Të gjitha këto i bën i njëjti dhe i vetmi Frymë, duke i ndarë gjithsecilit dhunti veç e veç, ashtu si do vetë,” (1 Kor. 12:11). Gjithashtu, Pjetri, ndërkohë që i shkruan shumë kishave nëpër Azinë e Vogël, thotë: “Gjithsecili le ta vërë në shërbim të tjetrit dhuntinë që ka marrë, si administratorë të mirë të hirit të shumëfarshëm të Perëndisë” (1 Pjetrit 4:10). Këto tekste nuk na mësojnë se të tërë besimtarët kanë të njëjtat dhunti, por ato kanë me të vërtetë kuptimin që si burrat ashtu edhe gratë, do të kenë dhunti të çmueshme për shërbesën e kishës, dhe që ne duhet të presim që këto dhunti të jenë të shpërndara gjerësisht dhe lirisht si ndaj burrave, ashtu edhe ndaj grave.
Për rrjedhojë, duket e pakuptimtë që të pyesësh: “Kush mund të lutet më me efikasitet, burrat apo gratë?” apo, “Kush mund t’i këndojë Perëndisë më mirë, burrat apo gratë?” apo, “Kush do të ketë ndjeshmëri më të madhe shpirtërore dhe thellësi marrëdhënieje me Perëndinë?” Të tëra këtyre pyetjeve, ne thjesht nuk mund t’u japim një përgjigje. Si burrat ashtu edhe gratë janë të barabartë në aftësinë e tyre për të pranuar fuqizimet nga Fryma e Shenjtë të lidhura me besëlidhjen e re. Përgjatë gjithë historisë së kishës, ka patur si burra ashtu edhe gra të shquar të Perëndisë. Si burrat ashtu edhe gratë kanë qenë luftëtarë të fuqishëm në lutje, duke ngadhënjyer mbi pushtetet, mbretëritë e tokës dhe fortesat shpirtërore në autoritetin e Zotit Jezus Krisht.[21]4
Barazia përpara Perëndisë është theksuar edhe më tej në kishën e besëlidhjes së re në ceremoninë e pagëzimit. Në ditën e Rrëshajave, si burrat ashtu edhe gratë të cilët besuan u pagëzuan: “ata që e pranuan fjalën e tij me gëzim, u pagëzuan; atë ditë u shtuan rreth tri mijë shpirtra” (Veprat 2:41). Kjo është domethënëse sepse në Besëlidhjen e Vjetër, shenja e të qenurit pjesëtarë të popullit të Perëndisë, qe rrethprerja, e cila iu dha vetëm meshkujve. Shenja e re e pjesëtarë të popullit të Perëndisë, shenja e pagëzimit, e dhënë si për burrat ashtu edhe për gratë, është një provë e mëtejshme që tregon se të dyja palët duhen shikuar si pjesëtarë plotësisht dhe në mënyrë të barabartë të popullit të Perëndisë.
Barazia në status ndër popullin e Perëndisë, theksohet nga Pali tek “Galatasve”: “Sepse sa veta u pagëzuat në Krishtin, Krishtin keni veshur. Nuk ka as jude, as grek, nuk ka as skllav as të lirë, nuk ka as mashkull as femër, sepse ju të gjithë jeni një në Jezu Krishtin” (Gal. 3:27–28). Pali këtu është duke theksuar faktin që asnjë klasë njerëzish, të tillë si populli izraelit, të cilët kishin ardhur nga Abrahami përmes prejardhjes fizike, apo njerëzit e lirë të cilët kishin pushtet më të madh ekonomik dhe ligjor, nuk mund të pretendonin të kishin një status apo privilegj të veçantë në kishë. Skllevërit nuk donin ta mendonin veten inferiorë ndaj burrave apo grave të lira. Gjithashtu të lirët nuk duhet ta mendojnë veten si superiorë ndaj skllevërve. Judenjtë nuk duhet ta mendojnë veten superiorë ndaj grekëve, e as grekët nuk duhet ta mendojnë veten inferiorë ndaj judenjve. Në mënyrë të ngjashme, Pali dëshiron të sigurohet që burrat nuk do të adoptojnë ndonjë prej qëndrimeve të kulturës që i rrethon, apo madje ndonjë prej qëndrimeve të judaizmit të shekullit të parë, dhe të mendojnë se kanë rëndësi më të madhe sesa gratë apo se kanë një vlerë superiore përpara Perëndisë. Gjithashtu gratë nuk duhet ta mendojnë veten inferiore apo më pak të rëndësishme në kishë. Si burrat ashtu edhe gratë, si judenjtë ashtu edhe grekët, si skllevërit ashtu edhe të lirët, janë të barabartë në rëndësi dhe vlerë ndaj Perëndisë si dhe të barabartë në anëtarësi në trupin e Krishtit, në kishë, në përjetësi.
Në terma praktikë, ne nuk duhet të mendojmë kurrë se në kishë ka ndonjë qytetar të dorës së dytë. Edhe nëse dikush është burrë apo grua, punëdhënës apo punëmarrës, jude apo jojude, i zi apo i bardhë, i pasur apo i varfër, i shëndetshëm apo i sëmurë, i fortë apo i dobët, tërheqës apo jo tërheqës, tejet inteligjent apo i ngadaltë në të mësuar, të tërë janë njëlloj të çmuar për Perëndinë dhe duhet të jenë njëlloj të çmueshme dhe për njëri tjetrin gjithashtu. Kjo barazimshmëri është një element i mahnitshëm dhe i mrekullueshëm i besimit të krishterë, dhe e ndan krishterimin mënjanë nga pothuajse të tëra fetë, shoqëritë dhe kulturat e tjera. Dinjiteti i vërtetë i burrërisë dhe grarisë së perëndishme, mund të realizohet plotësisht vetëm në bindje ndaj mençurisë shpenguese të Perëndisë, gjë që e gjejmë tek Shkrimi.
C. Ndryshime në role
1. Marrëdhënia mes Trinisë dhe kryesimi mashkullor në martesë. Mes pjesëtarëve të Trinisë ka patur barazimtari në rëndësi, person dhe hyjni përgjatë gjithë përjetësisë. Por ka patur gjithashtu dallim në role mes pjesëtarëve të Trinisë.[22]5 Perëndia At ka qenë gjithnjë Ati, dhe ka patur gjithnjë raport me Birin ashtu sikurse një atë ka raport me birin e tij. Paçka se të tre pjesëtarët e Trinisë janë të barabartë në pushtet si dhe në të tëra atributet e tjera, Ati ka një autoritet më të madh. Ai ka një rol drejtues ndër pjesëtarët e Trinisë, rol të cilin Biri dhe Fryma e Shenjtë nuk e kanë. Në krijim, Ati flet dhe merr iniciativën, por vepra e krijimit zbatohet përmes Birit dhe mbahet nga prania e vazhdueshme e Frymës së Shenjtë (Zan. 1:1–2; Gjoni 1:1–3; 1 Kor. 8:6; Heb. 1:2). Në veprën e shpengimit, Ati dërgon Birin në botë, dhe Biri vjen dhe është i bindur ndaj Atit, si dhe vdes për të paguar për mëkatet tona (Luka 22:42; Fil. 2:6–8). Pasi Biri u ngjit në qiell, Fryma e Shenjtë vjen për ta pajisur dhe fuqizuar kishën (Gjoni 16:7; Veprat 1:8; 2:1–36). Ati nuk erdhi për të vdekur për mëkatet tona, e as Fryma e Shenjtë. Ati nuk u derdh në kishë në ditën e Rrëshajëve në fuqinë e besëlidhjes së re, e po kështu as Biri. Secili pjesëtar i Trinisë ka role apo funksione të caktuara. Ndryshueshmëria në role dhe autoritet mes pjesëtarëve të Trinisë, janë kësisoj tërësisht të përputhshme me rëndësinë, personalitetin dhe hyjninë e barabartë.
Nëse qeniet njerëzore dëshirojnë të reflektojnë karakterin e Perëndisë, atëherë ne do të pritnim disa dallime të ngjashme në role ndër qeniet njerëzore, edhe në lidhje me dallimet më bazë ndër qeniet njerëzore, dallimin mes mashkullit dhe femrës. Kjo është padyshim ajo që gjejmë në tekstin biblik.
Pali e shpreh shkoqur këtë paralelizëm kur thotë: “dua që të dini se kreu i çdo burri është Krishti, dhe kreu i gruas është burri; dhe kreu i Krishtit është Perëndia” (1 Kor. 11:3). Këtu është një dallim në autoritet, i cili mund të paraqitet si në figurën 22.1.
Figura 22.1: Barazia dhe dallimi në Trini pasqyrohen në barazinë dhe dallimet në martesë
Ashtu sikurse Perëndia Atë ka autoritet mbi Birin, paçka se të dy janë të barabartë në hyjni, po kështu në një martesë, bashkëshorti ka autoritet mbi bashkëshorten, paçka se janë të barabartë në person.[23]6 Në këtë rast, roli kryesor i burrit, është si ai i Perëndisë Atë, ndërsa roli i gruas është paralel me atë të Perëndisë Bir. Ata janë të barabartë në rëndësi, por kanë role të ndryshme. Në kontekstin e “1 Korintasve” 11:2–16, Pali e shikon këtë si bazën prej nga ku t’u thotë të krishterëve që të veshin llojet e ndryshme të rrobave të përshtatshme për burrat dhe gratë e asaj kohe, në mënyrë që dallimet mes burrave dhe grave të jenë të dukshme edhe së jashtmi në asamblenë e krishterë.[24]7
2. Treguesit e Roleve të veçanta përpara rënies. Por, a ishin këto dallime mes roleve të meshkujve dhe të femrave pjesë e krijimit fillestar të Perëndisë, apo ato erdhën si pjesë e ndëshkimit të rënies në mëkat? Kur Perëndia i tha Evës: “Dëshirat e tua do të drejtohen ndaj burrit tënd dhe ai do të sundojë mbi ty” (Zan. 3:16), a qe kjo koha kur Eva filloi të ishte nën autoritetin e Adamit?
Ideja që dallimet në autoritet hynë vetëm pasi në botë erdhi mëkati, janë mbrojtur nga një sërë shkrimtarësh si për shembull Aida B. Spensër (Aida B. Spencer)[25]8 dhe Gillbërt Bajlezikiën (Gilbert Bilezikian).[26]9 Bajezikiani thotë: “Për shkak se erdhi si pasojë e rënies në mëkat, autoriteti i Adamit mbi Evën shikohet si diçka me zanafillë satanike, në asnjë kuptim më të paktë se sa vetë vdekja.”[27]10
Sidoqoftë, nëse ne e shqyrtojmë tekstin e tregimeve të krijimit tek “Zanafilla”, shikojmë një sërë treguesish të dallimeve në role mes Adamit dhe Evës madje edhe përpara se të kishte mëkat në botë.
a. Në fillim u krijua Adami, pastaj Eva: Fakti që Perëndia fillimisht krijoi Adamin, dhe pastaj pas një periudhe kohore krijoi Evën (Zan. 2:7, 18–23), sugjeron që Perëndia e pa Adamin me një rol drejtues në familjen e tij. Një procedurë e tillë me dy faza, nuk përmendet asgjëkund për cilëndo kafshë që Perëndia krijoi, ndërsa këtu duket se i takon një qëllimi të veçantë. Krijimi i Adamit, në radhë të parë është në përputhje me vazhdën e Besëlidhjes së Re në lidhje me “të drejtën e fëmijës së lindur i pari,” që është ideja se i parëlinduri i çdo brezi në familjen njerëzore ka kryesimin në familje për atë brez. E drejta e fëmijës së lindur i pari, presupozohet përgjatë gjithë tekstit të Besëlidhjes së Vjetër, edhe kur në disa raste, për shkak të qëllimeve të veçanta të Perëndisë, e drejta e lindjes u shit ose përndryshe u transferua tek një person më i ri (Zan. 25:27–34; 35:23; 38:27–30; 49:3–4; L. i P. 21:15–17; 1 Kron. 5:1–2). E “drejta e të parëlindurit” i takon djalit të parëlindur, dhe është e tij nëse rrethana të veçanta nuk ndërhyjnë për ta ndryshuar atë fakt.[28]11 Fakti që ne jemi të saktë në shikimin e qëllimit të Perëndisë në krijimin fillimisht të Adamit, dhe se ky qëllim reflekton një dallim të përhershëm në rolet që Perëndia u ka dhënë burrave dhe grave, kjo mbështetet nga “1 Timoteut” 2:13, ku Pali përdor faktin që: “së pari u formua Adami dhe më pas Eva” si arsye për kufizimin e disa roleve të veçanta drejtuese dhe mësimore në kishë ndaj njerëzve.
b. Eva u krijua si një ndihmëse për Adamin: Shkrimi specifikon duke na treguar se Perëndia bëri Evën për Adamin, jo Adamin për Evën. Perëndia tha: “Nuk është mirë që njeriu të jetë vetëm; unë do t'i bëj një ndihmë që i përshtatet” (Zan. 2:18). Pali e konsideron këtë si aq domethënëse sa të bazojë një kërkesë për dallim mes burrave dhe grave gjatë adhurimit. Ai thotë: “burri nuk u krijua për gruan, por gruaja për burrin” (1 Kor. 11:9). Kjo nuk duhet marrë sikur nënkupton një rëndësi më të vogël të femrave, por gjithsesi tregon se kishte një ndryshim në role mes dy gjinive që prej fillimit.
Kohët e fundit, disa shkrimtarë e kanë mohuar që krijimi i Evës si një ndihmëse e përshtatshme për Adamin tregon ndonjë ndryshim në rol apo autoritet, kjo për shkak se fjala ndihmëse (Heb., עֵזֶר, H6469) shpesh në Besëlidhjen e Vjetër është përdorur për dikë i cili është më i madh apo më i fuqishëm sesa ai që po ndihmohet.[29]12 Në fakt, fjala ndihmës përdoret në Besëlidhjen e Vjetër për Perëndinë Vetë, i Cili i ndihmon njerëzit e Tij. Por çështja është që kurdoherë që dikush “ndihmon” dikë tjetër, qoftë në përdorimin që Besëlidhja e Vjetër hebraike i bën, qoftë në përdorimin e kohëve të sotme të fjalës ndihmë në detyrën specifike në fjalë, personi i cili është duke ndihmuar zë një pozitë të nënshtruar apo inferiore në lidhje me personin që po ndihmohet. Kjo vlen të thuhet edhe në rastin kur unë “ndihmoj” një djalë të ri në lagjen time për të rregulluar biçikletën e tij. Është përgjegjësia e tij, dhe detyra e tij, dhe unë thjesht po jap ndihmën që nevojitet; nuk është përgjegjësia ime. Deivid Kllains (David Clines) del në përfundimin se kjo vlen të thuhet përgjatë gjithë Besëlidhjes së Vjetër hebraike:
Përfundimi në të cilin dal, nga kundrimi i të tërë shfaqjeve të saj në Biblën Hebraike, është se paçka se superiorët mund të ndihmojnë inferiorët, që i forti mund të ndihmojë të dobëtin, perënditë mund të ndihmojnë njerëzit, në veprimin e ndihmimit ata janë duke qenë “inferiorë.” Me këtë dua të them që ata janë duke e vënë veten në pozitën e një të nënshtruari. Ndihma e tyre mund të jetë e nevojshme apo e domosdoshme, por ata janë duke dhënë ndihmesën në një detyrë e cila është përgjegjësi e dikujt tjetri. Ata faktikisht janë duke e kryer detyrën vetë, apo në bashkëpunim, sepse për këtë përdoren të tjerë terma. Të qenurit një ndihmës, nuk është mënyra hebraike e të qenurit i barabartë.[30]13
Një kundërshtim tjetër është që termi hebraik i përkthyer “që i përshtatet” tek “Zanafilla” 2:18 nënkupton se Eva qe faktikisht superiore ndaj Adamit, për shkak se termi me të vërtetë do të thotë “përpara.”[31]14 Por Reimënd C. Ortand-i (Raymond C. Ortlund) me saktësi tregon se termi hebraik nuk mund të ketë kuptimin “superior ndaj” ose përndryshe “Psalmi” 119:168 do të nënkuptonte që psalmisti po i thoshte Perëndisë: “Të tëra rrugët e mia janë superiore ndaj Teje”! Por ka thjesht kuptimin e “korrespondimit me diçka.”[32]15
c. Adami i vuri emrin Evës: Fakti që Adami u vuri emrin tërë kafshëve (Zan. 2:19–20) qe tregues i autoritetit të Adamit mbi botën shtazore, për shkak se në mendimin e Besëlidhjes së Vjetër, e drejta për t’i vënë emrin dikujt nënkuptonte autoritet mbi atë person (kjo shikohet si atëherë kur Perëndia u vë emrin njerëzve, për shembull Abraham dhe Sara, ashtu dhe kur prindërit u vënë emra fëmijëve të tyre). Përderisa emri hebraik tregonte karakterin apo funksionin e dikujt, Adami po specifikonte kësisoj karakteristikat apo funksionet e kafshëve të cilave u vuri emrin. Për rrjedhojë, kur Adami i vuri emrin Evës duke thënë: “Ajo do të quhet grua, sepse është nxjerrë nga burri” (Zan. 2:23), kjo nënkuptoi që ai kishte gjithashtu një rol drejtues.[33]16 Kjo vlen të thuhet përpara rënies në mëkat, kur Adami i vë emrin “grua” bashkëshortes së tij, dhe kjo vlen edhe pas rënies në mëkat, kur “njeriu i vuri gruas së vet emrin Evë, sepse ajo qe nëna e tërë të gjallëve” (Zan. 3:20).[34]17 Disa kanë kundërshtuar duke thënë se Adami nuk është se me të vërtetë i vë emrin Evës përpara rënies në mëkat.[35]18 Por padyshim, emërtimi “Grua” për bashkëshorten e tij (Zan. 2:23), njëlloj sikurse ai quajti në emër të tëra krijesat e gjalla (Zan. 2:19–20), është emër-vënie për të. Fakti që nganjëherë në Besëlidhjen e Vjetër janë mamatë ato që u vënë emrin fëmijëve të tyre, nuk e kontradikton idenë e emër-vënies si tregues të autoritetit, përderisa si mamatë ashtu edhe baballarët kanë autoritet prindëror mbi fëmijët e tyre.
d. Perëndia e quajti racën njerëzore “Njeri (gjin. mashk. - sh. i përkth.),” jo “Grua”: Fakti që Perëndia e quajti racën njerëzore “njeri,” e jo “grua” apo me ndonjë term të gjinisë asnjanëse, u shpjegua në kapitullin 21.[36]19 “Zanafilla” 5:2 specifikon që: “ditën që u krijuan” Perëndia “u dha emrin njeri.” Emërtimi i racës njerëzore me një term që gjithashtu iu referua Adamit në veçanti, ose mundet të sugjerojë një rol drejtues që i takon burrit. Kjo është e ngjashme me zakonin në të cilin gruaja merr mbiemrin e burrit me të cilin martohet: është tregues i kryesimit të tij në familje.
e. Gjarpri në fillim shkoi tek Eva: Satani, pasi mëkatoi po përpiqej të shtrembëronte dhe minonte gjithçka që Perëndia kishte planifikuar dhe krijuar si të mirë. Ka të ngjarë që Satani (në formën e një gjarpri), në qasjen fillimisht ndaj Evës, po përpiqej të themelonte një ndërrim rolesh duke e tunduar Evën që të merrte një rol kryesues në mosbindje ndaj Perëndisë (Zan. 3:1). Kjo bie ndesh me mënyrën se si Perëndia iu afrua atyre, sepse kur Perëndia u foli, ai i foli fillimisht Adamit (Zan. 2:15–17; 3:9). Pali duket se ka në mendje pikërisht këtë ndërrim rolesh kur thotë: “nuk u gënjye Adami, por gruaja u gënjye dhe ra në shkelje” (1 Tim. 2:14). Kjo të lë të kuptosh që minimumi Satani po përpiqej të minonte modelin e udhëheqësisë mashkullore që Perëndia kishte caktuar në martesë, duke shkuar fillimisht tek gruaja.
f. Pas rënies në mëkat, Perëndia fillimisht i foli Adamit: Ashtu sikurse Perëndia i foli Adamit vetëm madje përpara se Eva të krijohej (Zan. 2:15–17), po kështu, pas rënies, edhe pse Eva kishte mëkatuar e para, Perëndia thirri njeriun (Adamin) dhe i kërkoi atij llogari për veprimet e Tij: “Atëherë Zoti Perëndi thirri njeriun dhe i tha: «Ku je?”’ (Zan. 3:9). Perëndia e shikonte Adamin si drejtuesin e familjes së Tij, si personit të cilit duhej t’i kërkohej të parit llogari për atë që kishte ndodhur në familje. Është domethënës fakti që paçka se kjo ndodhi pasi mëkati qe kryer, është gjithsesi përpara deklaratës së bërë ndaj Evës: “ai do të sundojë mbi ty” tek “Zanafilla” 3:16, ku disa shkrues të ndryshëm sot pretendojnë se filloi kryesimi mashkullor në familje.
g. Adami, jo Eva, është ai që përfaqësoi racën njerëzore: Paçka se Eva qe e para që mëkatoi (Zan. 3:6), ne llogaritemi si të mëkatshëm për shkak të mëkatit të Adamit, jo atij të Evës. Besëlidhja e Re na thotë: “në Adamin të gjithë vdesin” (1 Kor 15:22; kr. v. 49), dhe, “për shkak të shkeljes së një njeriu të vetëm vdiqën shumë” (Rom. 5:15; kr. vgj. 12–21). Kjo tregon se Perëndia i kishte dhënë Adamit kryesinë apo udhëheqësinë në lidhje me racën njerëzore, një rol ky i cili nuk iu dha Evës.
h. Mallkimi solli një shtrembërim të roleve të mëparshme, jo përcaktimin e roleve të reja: Në ndëshkimet që Perëndia i bëri Adamit dhe Evës, Ai nuk përcaktoi role apo funksione të reja, por thjesht futi dhimbje dhe shtrembërim në funksionet të cilat ata kishin patur më parë. Kësisoj, Adami do të kishte ende gjithsesi përgjegjësinë kryesore për të punuar tokën dhe për t’u marrë me drithërat, por toka do të prodhonte “gjemba dhe bimë gjembore” dhe me djersën e ballit do të hante bukën e vet (Zan. 3:18, 19). Po kështu, Eva do të vazhdonte të kishte përgjegjësisë për të lindur fëmijë, por një veprim i tillë do të bëhej i dhimbshëm: “me vuajtje do të lindësh fëmijë” (Zan. 3:16). Pastaj, Perëndia futi konfliktin dhe dhimbjen në marrëdhënien më parë harmonike mes Adamit dhe Evës. Perëndia i tha Evës: “dëshirat e tua do të drejtohen ndaj burrit tënd dhe ai do të sundojë mbi ty” (Zan. 3:16). Susan Foh me efikasitet ka argumentuar se fjala e përkthyer “dëshirë” (Heb. תְּשׁוּקָה, H9592) do të thotë “dëshirë për të bërë zap,” dhe kjo nënkupton që Eva do të kishte një dëshirë të gabuar për të uzurpuar autoritetin mbi bashkëshortin e saj.[37]20 Nëse ky kuptim i fjalës “dëshirë” është i saktë, siç edhe duket se është, atëherë kjo do të nënkuptonte se Perëndia po prezantonte një konflikt në marrëdhënien mes Adamit dhe Evës, si dhe një dëshirë nga ana e Evës për të ngritur krye kundër autoritetit të Adamit.
Në lidhje me Adamin, Perëndia i tha Evës: “Ai do të sundojë mbi ty” (Zan. 3:16). Këtu, fjala “sundojë” (Heb. מָשַׁל, H5440) është një term i fortë që zakonisht përdoret për qeverisjet monarkike, jo përgjithësisht për autoritetin përbrenda një familjeje.[38]21 Kjo fjalë, pa dyshim që nuk nënkupton ndonjë qeverisje “me pjesëmarrje të gjerë” nga ata të cilët sundohen, por ka më shumë nuancat e një qeverisjeje diktatoriale apo absolute, e përdorimit pa kujdes të autoritetit, e jo një drejtim përfillës dhe të kujdesshëm. Ajo sugjeron vrazhdësi dhe jo mirësi. Kuptimi këtu është që Adami do ta keqpërdorë autoritetin e Tij duke sunduar vrazhdë mbi gruan e tij, duke i hapur përsëri shteg dhimbjes dhe konfliktit në një marrëdhënie e cila më përpara ishte harmonike. Nuk është çështja që Adami nuk kishte autoritet përpara se të binte në mëkat, por thjesht që ai do ta keqpërdorte atë autoritet pas rënies së tij.
Kështu, në të dyja rastet, mallkimi solli një shtrembërim të udhëheqësisë së përulur dhe përfillëse ndaj të tjerëve nga ana e Adamit, si dhe nënshtrimin inteligjent e të gatshëm të Evës si dhe nënshtrimin me gatishmëri ndaj asaj udhëheqësie e cila ekzistonte përpara rënies në mëkat.
i. Shpengimi në Krishtin riafirmon rendin e krijimit: Nëse argumenti i mëparshëm rreth shtrembërimit të roleve me rënien në mëkat është i saktë, atëherë, ajo që ne do të pritnim të gjenim në Besëlidhjen e Re, është një zhbërje e aspekteve të dhimbshme të marrëdhënies që erdhi si pasojë e mëkatit dhe mallkimit. Do të pritnim që në Krishtin, shpengimi do t’i inkurajonte gratë që të mos sillen me kryeneçësi ndaj autoritetit të bashkëshortëve të tyre, dhe do t’i inkurajonte bashkëshortët nga ana tjetër që të mos e përdorin me vrazhdësi autoritetin e tyre. Faktikisht, kjo është me të vërtetë ajo gjë që shikojmë: “Ju gratë, jini të nënshtruara burrave tuaj, ashtu si ka hije në Zotin. Ju burrat, duajini gratë tuaja dhe mos u bëni të hidhur ndaj tyre” (Kol. 3:18–19; kr. Efe. 5:22–33; Titit 2:5; 1 Pjetrit 3:1–7). Nëse do të ishte një model i mëkatshëm për gratë që të ishin të nënshtruara ndaj autoritetit të bashkëshortëve të tyre, atëherë Pjetri dhe Pali nuk do ta kishin urdhëruar këtë që të ruhej në praktikë edhe në martesat e krishtera! Ata për shembull nuk thonë: “Lërini ferrat të rriten në kopshtin tuaj,” apo “Bëjeni lindjen e fëmijëve sa më të dhimbshme që të jetë e mundur,” apo “Qëndroni të tëhuajur me Perëndinë, të shkëputur nga përbashkësia me Të!” Shpengimi i Krishtit ka për qëllim heqjen e rezultateve të mëkatit si dhe të rënies nga çdo kuptim: “për këtë është shfaqur Biri i Perëndisë: për të shkatërruar veprat e djallit” (1 Gjonit 3:8). Urdhëresat e Besëlidhjes së Re në lidhje me martesën, nuk i jep vlerë të përhershme ndonjë elementi të mallkimit apo ndonjë vazhde sjelljeje mëkatare; përkundrazi, ato riafirmojnë rendin dhe dallimin e roleve që ekzistonin aty që nga fillimi i krijimit të mirë të realizuar prej Perëndisë.
Në lidhje me zbatimin praktik, ndërkohë që ne bëhemi gjithnjë e më të pjekur në Krishtin, do të bëhemi më të kënaqur dhe të gëzuar në dallimet e caktuara nga Perëndia dhe të krijuara me mençuri në rolet përbrenda familjes njerëzore. Kur e kuptojmë këtë mësim biblik, si burrat ashtu edhe gratë duhet të jenë në gjendje që të thonë në zemrat e tyre: “Kjo është ajo që Perëndia ka planifikuar, dhe është e bukur dhe e drejtë, dhe unë gëzohem me mënyrën se si Ai më ka bërë, si dhe për rolin e veçantë që Ai më ka dhënë.” Ka një bukuri dhe dinjitet të përjetshëm si dhe drejtësi në këtë dallim rolesh si përbrenda Trinisë ashtu edhe përbrenda familjes njerëzore. Pa patur idenë e “më të mirë” apo “më të keqe,” dhe pa kuptimin e “më të rëndësishme” apo “më pak të rëndësishme,” si burrat ashtu edhe gratë, duhet të jenë në gjendje që të gëzohen plotësisht në mënyrën se si janë bërë nga Perëndia.
3. “Efesianëve” 5:21–33 si dhe çështja e nënshtrimit të ndërsjellët. Tek “Efesianëve” 5 lexojmë:
Ju, gra, nënshtrojuni burrave tuaj porsi Zotit, sepse burri është kreu i gruas, sikurse edhe Krishti kreu i kishës dhe ai është Shpëtimtari i trupit. Ashtu si kisha i nënshtrohet Krishtit, kështu edhe gratë t'u nënshtrohen burrave të tyre në gjithçka. (Efe. 5:22–24)
Paçka se në sipërfaqe kjo do të dukej si konfirmim i asaj që kemi argumentuar më sipër rreth rendit të krijimit për martesën, këto vitet e fundit ka patur mjaft debate mbi kuptimin e foljes “nënshtrojuni” (Gr. ὑποτάσσω, G5718) në këtë pasazh. Disa e marrin këtë me kuptimin e “të jesh i matur dhe përfillës; të veprosh me dashuri [ndaj njëri-tjetri].” Nëse kjo duhet marrë me këtë kuptim, atëherë ky tekst nuk na mëson që një bashkëshorte ka ndonjë përgjegjësi unikale për t’iu nënshtruar autoritetit të bashkëshortit të saj, për shkak se si bashkëshorti ashtu edhe bashkëshortja duhet të jenë përfillës dhe të dashur ndaj njëri-tjetrit, dhe për shkak se sipas kësaj pikëpamjeje, nënshtrimi ndaj një autoriteti nuk shikohet në këtë pasazh.[39]22
Gjithsesi, ky nuk është një kuptim legjitim për termin ὑποτάσσω (G5718) i cili nënkupton gjithnjë një marrëdhënie nënshtrimi ndaj një autoriteti. Ai përdoret gjetiu në Besëlidhjen e Re për të treguar nënshtrimin e Jezusit ndaj autoritetit të prindërve të Tij (Luka 2:51); të demonëve të cilët i nënshtrohen dishepujve (Luka 10:17—është e dukshme që kuptimi “veproj me dashuri, tregohem përfillës” nuk mund të përshtatet këtu); i qytetarëve të cilët janë të nënshtruar ndaj autoriteteve qeverisëse (Rom. 13:1, 5; Titit 3:1; 1 Pjetrit 2:13); i universit që është i nënshtruar ndaj Krishtit (1 Kor. 15:27; Efe. 1:22); i fuqive të padukshme shpirtërore të cilat i nënshtrohen Krishtit (1 Pjetrit 3:22); i Krishtit si të nënshtruar ndaj Perëndisë At (1 Kor. 15:28); i pjesëtarëve të kishës si të nënshtruar ndaj drejtuesve të kishës (1 Kor. 16:15–16 [shiko 1 Klem. 42:4]; 1 Pjetrit 5:5); i grave që janë të nënshtruara ndaj bashkëshortëve të tyre (Kol. 3:18; Titit 2:5; 1 Pjetrit 3:5; kr. Efe. 5:22, 24); i kishës si e nënshtruar ndaj Krishtit (Efe. 5:24); i shërbëtorëve që janë të nënshtruar ndaj zotërinjve të tyre (Titit 2:9; 1 Pjetrit 2:18); dhe i të krishterëve që janë të nënshtruar ndaj Perëndisë (Heb. 12:9; Jakobi 4:7). Asnjëra prej këtyre marrëdhënieve nuk shfaqet ndonjëherë me të anasjelltën; d.m.th., bashkëshortëve nuk u thuhet kurrë të jenë subjekt (ὑποτάσσω) i grave të tyre, as qeveria ndaj qytetarëve, as zotërinjtë ndaj shërbëtorëve, as dishepujt demonëve etj. Faktikisht, ky term është përdorur jashtë Besëlidhjes së Re për të përshkruar nënshtrimin dhe bindjen e ushtarëve në një ushtri, ndaj eprorëve të tyre.[40]23
Argumenti kryesor që është përdorur në favor të marrjes së “nënshtrojuni” në kuptimin e “jini përfillës ndaj...” është përdorur për ὑποτάσσω (G5718) tek “Efesianëve” 5:21. Atje Pali u thotë të krishterëve: “nënshtrojuni njëri-tjetrit.” Ka disa shkrimtarë të cilët kanë argumentuar se kjo do të thotë se çdo i krishterë duhet t’i nënshtrohet të gjithë të krishterëve të tjerë, si dhe që veçanërisht bashkëshortet dhe bashkëshortët duhet t’i “nënshtrohen njëri-tjetrit.” Fraza “nënshtrim i ndërsjellët” është përdorur shpesh herë për të përshkruar këtë lloj marrëdhënieje, dhe me këtë nënkuptohet se nuk ka një lloj nënshtrimi unikal të cilin bashkëshortja duhet të ketë ndaj bashkëshortit të vet.
Sidoqoftë, konteksti pasues përkufizon atë që Pali nënkupton me: “nënshtrojuni njëri-tjetrit” tek “Efesianëve” 5:21: ai nënkupton “Nënshtrojuni të tjerëve në kishë të cilët kanë pozitë autoritare mbi ju.” Kjo është shpjeguar nga ajo që vijon: bashkëshortet duhet t’u nënshtrohen bashkëshortëve (Efe. 5:22–24), por bashkëshortëve nuk u thuhet kurrë që të jenë të nënshtruar ndaj grave. Në fakt, Pali u thotë bashkëshorteve që t’u nënshtrohen “burrave të tyre” (Efe. 5:22),[41]24 jo të tërëve në kishë apo të tërë bashkëshortëve që ekzistojnë në botë. Fëmijët duhet të jenë të nënshtruar ndaj prindërve të tyre (t’u “binden” atyre, “ Efe. 6:1–3), por prindërve nuk u thuhet kurrë që t’u nënshtrohen apo t’u binden fëmijëve të tyre. Shërbëtorët duhet t’u nënshtrohen (“t’u binden”) zotërinjve të tyre, por jo zotërinjtë shërbëtorëve të tyre.[42]25 Për rrjedhojë, ideja e një nënshtrimi të ndërsjellët (në kuptimin, “të gjithë duhet t’u nënshtrohen të gjithëve”) nuk përkrahet nga “Efesianëve” 5:21.[43]26 Po kështu, tek “Kolosianëve” 3:18–19 Pali thotë: “Ju gratë, jini të nënshtruara burrave tuaj, ashtu si ka hije në Zotin. Ju burrat, duajini gratë tuaja dhe mos u bëni të hidhur ndaj tyre” (shiko gjithashtu “Titit” 2:4–5; “1 Pjetrit” 3:1–7).
D. Shënim mbi zbatimin tek martesa
Nëse analiza jonë është e saktë, atëherë ka disa zbatime praktike, veçanërisht përbrenda martesës, dhe gjithashtu në lidhje me marrëdhënien mes burrave dhe grave në përgjithësi.
Kur bashkëshorti fillon të veprojë në mënyra egoiste, të vrazhda, autoritare, apo madje abuzive dhe mizore, duhet të kuptojë se kjo gjë vjen si pasojë e mëkatit, si rezultat i natyrës sonë të rënë, dhe është shkatërrimtare dhe në kundërshtim me qëllimet e Perëndisë për ta. Veprimi në këtë mënyrë do të sjellë shkatërrim të madh në jetën e tyre, e veçanërisht në martesën e tyre. Bashkëshortët duhet që më tepër të përmbushin urdhëresat e Besëlidhjes së Re për t’i dashur gratë e tyre, për t’i nderuar ato, për të qenë të përfillshëm ndaj tyre, si dhe për të vënë interesin e atyre si prioritet.
Po kështu, kur bashkëshortja ndjehet kryeneçe e mospëlqyese ndaj pozitës drejtuese të bashkëshortit të saj në familje, apo kur konkurron me bashkëshortin e saj për pozitën drejtuese në familje, ajo duhet të kuptojë se kjo është rezultat i mëkatit, një rezultat i natyrës sonë të rënë. Ajo nuk duhet të veprojë në atë mënyrë, sepse një sjellje e tillë do të ketë pasoja shkatërrimtare edhe për martesën e tyre gjithashtu. Një bashkëshorte e cila dëshiron që të veprojë në përputhje me modelin e Perëndisë, duhet që të jetë më tepër e nënshtruar ndaj bashkëshortit të saj dhe të jetë dakord që ai është drejtuesi në shtëpinë e tyre, e të gëzohet me këtë gjë.[44]27
Pasi kemi thënë këtë, ne duhet të kuptojmë se ka dy shtrembërime të tjera, afërsisht të kundërta të modelit biblik të cilat mund të ndodhin. Nëse tirania nga bashkëshorti dhe uzurpimi i autoritetit nga bashkëshortja, janë gabime të llojit të agresivitetit, ka edhe dy gabime të tjera, gabime të pasivitetit apo përtacisë. Për një bashkëshort, ekstremi tjetër i të qenurit “tiran” e autoritar është të qenurit tërësisht pasiv dhe të mos marrë iniciativë në familje, e thënë me gjuhën popullore, është të jesh një “qullac.” Në këtë shtrembërim të modelit biblik, bashkëshorti bëhet kaq “përfillës” ndaj bashkëshortes së tij saqë i lejon asaj që të marrë të tëra vendimet dhe madje bie dakord kur ajo e nxit që të bëjë diçka të gabuar (vini re këtë sjellje tek Adami, Ahabi dhe Salmoni ndër të tjerë). Shpesh herë, një bashkëshort i tillë është gjithnjë e më shumë jo i pranishëm (qoftë fizikisht, qoftë emocionalisht) në shtëpi dhe e mbush kohën e tij pothuajse ekskluzivisht me të tjera preokupime.
Gabimi korrespondues nga ana e bashkëshortes, i kundërti me përpjekjen për të treguar autoritarizëm apo për të uzurpuar autoritet për të dalë mbi bashkëshortin e saj, është të bëhet tërësisht pasive, duke mos kontribuar aspak në procesin vendim-marrës të familjes, dhe të qenurit jo e gatshme për të folur fjalë ndreqëse ndaj bashkëshortit të saj, paçka se ai po bën gjënë e gabuar. Nënshtrimi ndaj autoritetit nuk do të thotë të jesh tërësisht pasiv dhe të biesh dakord me gjithçka që personi në autoritet thotë apo sugjeron. Padyshim që nuk është kështu kur ne i jemi nënshtruar autoritetit të një punonjësi apo zyrtarëve të qeverisë (padyshim që ne mund të kemi mendim ndryshe nga qeveria jonë e ndërkohë të vazhdojmë të jemi të nënshtruar ndaj saj), apo madje autoritetit të punonjësve në një kishë (ne mund të jemi subjekt i tyre paçka se mund të mos biem dakord me një pjesë të vendimeve të tyre). Një bashkëshorte mundet që pa dyshim të jetë subjekt i autoritetit të bashkëshortit të saj, dhe gjithsesi të marrë plotësisht pjesë në procesin vendim-marrës të familjes.
Për rrjedhojë, bashkëshortët duhet të synojnë të ushtrojnë drejtim me dashuri, përfillje dhe maturi në familjet e tyre. Bashkëshortet duhet të synojnë për një nënshtrim aktiv, inteligjent e me gëzim ndaj autoritetit të bashkëshortëve të tyre. Në shmangien e të dy këtyre llojeve të gabimeve dhe në ndjekjen e një modeli biblik, bashkëshortët dhe bashkëshortet do të zbulojnë burrërinë dhe grarinë e vërtetë në të gjithë dinjitetin e fisëm të tyre dhe në plotësimin me gëzim të njëri tjetrit, ashtu sikurse Perëndia i krijoi ata që të ishin, dhe kësisoj do të reflektojë më plotësisht imazhin e Perëndisë në jetën e tyre.
PYETJE PËR ZBATIM PERSONAL
1. Po qe se po tregohesh i sinqertë për ndjenjat e tua, a mendon se është më mirë të jesh burrë apo grua? A je i lumtur me gjininë që Perëndia të ka dhënë apo do preferoje të ishe i gjinisë tjetër? Si mendon se Perëndia dëshiron të ndjehesh për këtë çështje?
2. A mund të thuash me sinqeritet se ti mendon që pjesëtarët e gjinisë së kundërt janë njëlloj të çmuar në sytë e Perëndisë?
3. Përpara se të lexonit këtë kapitull, a ke menduar për marrëdhëniet në familje si pasqyrim i diçkaje të marrëdhënieve mes pjesëtarëve të Trinisë? A mendon se kjo është një mënyrë e shëndetshme shikimi të familjes? Si të bën kjo të ndjehesh për marrëdhëniet e tua familjare? A ka mënyra se si ti mund të pasqyrosh karakterin e Perëndisë më plotësisht në familjen tënde?
4. Si krahasohet mësimi i këtij kapitulli mbi ndryshimin në role mes burrave dhe grave, me disa qëndrime të shprehura në shoqëri sot? Nëse ka dallime mes asaj që një pjesë e mirë e shoqërisë është duke dhënë mësim nga njëra anë, dhe asaj që jep Shkrimi mësim nga ana tjetër, a mendon se do të ketë raste kur do të jetë e vështirë të ndjekim Shkrimin? Çfarë mund të bëjë kisha jote për të të ndihmuar në ato situata?
5. Edhe veçantë çështjeve të martesës apo angazhimit romantik, a mendon se Perëndia synon që ne të gëzojmë kohë miqësie me grupe të përziera burrash dhe grash të krishtera? Përse mendon se Perëndia e ka vënë në zemrën tonë dëshirën për të shijuar një bashkësi të tillë? A reflekton kjo gjë gjithashtu diçka nga shumësia e personave në Trini, së bashku me unitetin e Perëndisë? A të ndihmon kjo gjë që të kuptosh se sa e rëndësishme është që të pamartuarit të përfshihen plotësisht në veprimtaritë e kishës? A mendon se në të kaluarën disa grupe fetare kanë patur prirjen të shpërfillin rëndësinë e kësaj çështjeje, apo madje të ndalojnë me pa të drejtë një shoqërim të tillë të përzierë ndër të krishterët? Cilat janë rreziqet për të cilat duhet të marrim gjithsesi masa në këto situata?
6. Nëse je një bashkëshort, a je i kënaqur me rolin që Perëndia të ka dhënë në martesën tënde? Nëse je bashkëshorte, a je e kënaqu me rolin që Perëndia të ka dhënë në martesën tënde?
TERMA TË VEÇANTË
dallimi në role
barazi në personshmëri
nënshtrim i ndërsjellët
e drejta e të parëlindurit
BIBLIOGRAFI
(Për një shpjegim të kësaj bibliografie, shiko shënimin tek bibliografia e kapitullit 1, f. 38. Të dhënat e plota bibliografike mund të gjenden në fq. 1223–1229.)
Seksione në teologjitë sistematike ungjillore
Tema e këtij kapitulli nuk është trajtuar zakonisht si një njësi më vete përbrenda teologjive sistematike. Për rrjedhojë, mënyra e zakonshme e renditjes së veprave të referuara, për këtë kapitull është shkurtuar.
2. Arminiane (Ueslejane apo Metodiste)
1983 Carter, 1:214–220
3. Baptiste
1983–1985 Erickson, 545–549
4. Dispensacionale
1947 Chafer, 7:233–234, 310–311
5. Luterane
1917–1924 Pieper, 1:523–527
1934 Mueller, 209
7. Ripërtëritëse (apo karizmatike/Pentekostale)
1988 Williams, 1:203–206
Seksione në teologjitë sistematike përfaqësuese të Katolicizmit Romak
1. Katolike Romake: Tradicionale
1955 Ott, 460–473 (mbi martesën)
2. Katolike Romake: Pas Vatikanit II
1980 McBrien, 2:848–854
Vepra të tjera
[Veprat e shënjuara me * në përgjithësi janë në linjë me këndvështrimin e paraqitur në këtë kapitull, ndërsa ato të shenjuara me ** nuk janë në linjë me të.]
Bacchiocchi, Samuele. Gratë në Kishë (Women in the Church). Berrien Springs, Mich.: Biblical Perspectives, 1987.*
Bilezikian, Gilbert. Përtej Roleve Gjinore: Ajo që Bibla Thotë rreth Vendit që zë Gruaja në Kishë dhe Familje (Beyond Sex Roles: What the Bible Says About a Woman’s Place in Church and Family). Bot. 2të. Grand Rapids: Baker, 1985.**
Clark, Stephen B. Burri dhe Gruaja në Krishtin: Një Shqyrtim i Roleve të Burrave dhe Grave në Dritën e Shkrimit dhe të Shkencave Shoqërore (Man and Woman in Christ: An Examination of the Roles of Men and Women in Light of Scripture and the Social Sciences). Ann Arbor: Servant, 1980.*
Clouse, Bonnidell, dhe Robert G. Clouse, red. Gratë në Shërbesë: Katër Pikëpamje (Women in Ministry: Four Views). Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1989.
Colwell, J.E. “Antropologji (Anthropology).” Tek FRT(NDT) fq. 28–30.
Conn, H.M. “Teologji Feministe (Feminist Theology).” Tek FRT (NDT) fq. 255–258.
Cottrell, Jack. Feminizmi dhe Bibla; Një Hyrje tek Feminizmi për të Krishterët (Feminism and the Bible; An Introduction to Feminism for Christians). Joplin, Mo.: College Press, 1992.*
Evans, Mary J. Gratë në Bibël: Një Vështrim i Përgjithshëm i të tërë Pasazheve Kyçe mbi Rolet e Grave (Women in the Bible: An Overview of All the Crucial Passages on Women’s Roles). Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1983.**
Foh, Susan. Gratë dhe Fjala e Perëndisë: Një Përgjigje ndaj Feminizmit Biblik (Women and the Word of God: A Response to Biblical Feminism). Phillipsburg, N.J.: Presbyterian and Reformed, 1980.*
Gundry, Patricia. Bashkëtrashëgimtarë (Heirs Together). Grand Rapids: Zondervan, 1980.**
_______. Grua Çlirohu! Mesazhi i Qartë i Shkrimit (Woman Be Free! The Clear Message of Scripture). Grand Rapids: Zondervan, 1988.**
House, H. Wayne. Roli i Grave në Shërbesë Sot (The Role of Women in Ministry Today). Nashville: Thomas Nelson, 1990.*
Hurley, James. Burrat dhe Gratë në Pikëpamjen Biblike (Man and Women in Biblical Perspective). Leicester: Inter-Varsity Press, dhe Grand Rapids: Zondervan, 1981.*
Jepsen, Dee. Gratë: Përtej të Drejtave të Barabarta (Women: Beyond Equal Rights). Waco, Tex.: Word, 1984.*
Jewett, Paul K. Njeriu Mashkull dhe Femër (Man as Male and Female). Grand Rapids: Eerdmans, 1975.**
Kassian, Mary A. Gruaja, Krijimi dhe Rënia (Women, Creation and the Fall). Westchester, Ill.: Crossway, 1990.*
_______. Ungjilli Feminist: Lëvizja për Bashkimin e Feminizmit me Kishën (The Feminist Gospel: The Movement to Unite Feminism With the Church). Wheaton, Ill.: Crossway, 1992.*
Knight, George W., III. Marrëdhënia e Roleve të Burrit dhe Gruas: Mësimi i Besëlidhjes së Re (The Role Relationship of Man and Women: New Testament Teaching). Chicago: Moody, 1985.*
Mickelsen, Alvera, red. Gratë, Autoriteti, dhe Bibla (Women, Authority, and the Bible). Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1986.**
Neuer, Werner. Burri dhe Gruaja në Pikëpamjen e Krishterë (Man and Woman in Christian Perspective). Përkth. nga Gordon Wenham. Westchester, Ill.: Crossway, 1991.*
Piper, John. Cili Është Ndryshimi? Burrëria dhe Graria e Përkufizuar në Përputhje me Biblën (What’s the Difference? Manhood and Womanhood Defined According to the Bible). Westchester, Ill.: Crossway, 1990.*
_______, dhe Wayne Grudem, red. Rikuperimi i Burrërisë dhe Grarisë Biblike: Një Përgjigje ndaj Feminizmit të Ungjillorëve (Recovering Biblical Manhood and Womanhood: A Response to Evangelical Feminism). Westchester, Ill.: Crossway, 1991.*
Spencer, Aida Besancon. Përtej Mallkimit: Gratë të Thirrura për Shërbesë (Beyond the Curse: Women Called to Ministry). Peabody, Mass.: Hendrickson, 1985.**
Tucker, Ruth A., dhe Walter Liefeld. Vajzat e Kishës: Gratë në Shërbesë nga Kohët e Besëlidhjes së Re Deri në të Tashmen (Daughters of the Church: Women in Ministry from New Testament Times to the Present). Grand Rapids: Zondervan, 1987.**
Van Leeuwen, Mary Stewart. Gjinia dhe Hiri: Dashuria, Puna dhe Prindërimi në një Botë në Ndryshim (Gender and Grace: Love, Work and Parenting in a Changing World). Leicester and Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1990.**
PASAZH NGA SHKRIMI PËR T’U MËSUAR PËRMENDËSH
“Kolosianëve” 3:18–19: Ju gratë, jini të nënshtruara burrave tuaj, ashtu si ka hije në Zotin. 19 Ju burrat, duajini gratë tuaja dhe mos u bëni të hidhur ndaj tyre.
HIMNE
“I BEKUAR ËSHTË NJERIU QË KA FRIKË JEHOVËN (BLEST THE MAN THAT FEARS JEHOVAH)”
Ky himn është një parafrazim më i vjetër i “Psalmit” 128 i orkestruar. Ai flet për bekimin e një familjeje që ecën në rrugët e Perëndisë. (Sipas vijës melodike të “Jezusi na Thërret (“Jesus Calls Us.”)
Lum kushdo që ka frikë nga Zoti
dhe që ecën në rrugët e Tij.
Atëherë do të hash mundin e duarve të tua,
do të jesh i lumtur dhe plot begati.
Gruaja jote do të jetë gëzim për ty,
me të mira do të ta mbushë shtëpinë
E lumtur do jetë në punët që bën me dashuri
dhe në detyrat e saj si nënë
Fëmijët e tu plot hare
rreth tryezës sate ulur si ta ka ënda!
Si drurë ulliri të fortë e të bukur,
Plot me shprese dhe premtime të ëmbla
Ja, kështu do të bekohet
njeriu që ka frikë nga Zoti.
Ai të bekoftë shumë
me mëshira nga Sioni
Begatinë e mbretërisë së Perëndisë
tërë ditët e jetës sate do shikosh.
Po, pafsh bijtë e bijve të tu.
Paqja mbi Izrael qëndroft’
Marrë nga: Libri i Psalmeve 1912, nga “Psalmi” 128